Tiền đã dịch chuyển (một cách bất ổn) như thế nào

Đây là bài viết thứ ba trong series Từ tiền cũ sang Tiền Thông Minh, nếu bạn chưa đọc qua hai bài viết trước, chúng tôi khuyên bạn Bắt đầu tại đây.

Có bao giờ bạn tự hỏi lý do tại sao chúng ta chỉ có thể chuyển tiền trong giờ hành chính hay chưa? Tại sao phải mất nhiều ngày liền để tiền được chuyển từ tài khoản này sang tài khoản khác? Tại sao mọi ứng dụng và sản phẩm mà bạn dùng đều có hạn chế về khối lượng tiền mà bạn có thể chuyển đi? Tại sao bạn chỉ được trả lương hai lần trong một tháng?

Chúng ta sẽ lướt qua nhanh một trong tình huống trong đấy—nhưng có một chiếc hang thỏ vô tận về những quy định ngầm, những quy luật bất thành văn, các "phương pháp tốt nhất" trong ngành ngân hàng, và những bộ xương khô trong tủ áo mà bạn có thể đi xuống khám phá (và chúng ta đang làm thế!).

Câu trả lời đơn giản cho tất cả những câu hỏi này đều tương tự như nhau: ngày nay, các tổ chức tài chính chuyển tiền bằng cách tận dụng những quy trình đã được họ sử dụng từ những năm 1970. Hầu hết mọi "bản nâng cấp" hoặc "cải tiến" từ thời điểm đó đều xoay quanh việc xây dựng trên cùng một nền tảng vốn đã lỗi thời. Thật bất ngờ khi những tổ chức này có thể tồn tại lâu đến như vậy—nhưng những vết nứt đã bắt đầu hiện rõ.

Để hiểu rõ hơn về cách vận hành của dòng tiền "hiện đại", việc đầu tiên ta cần làm là nhìn lại quá khứ.

Công ty Chuyển Phát Nhanh Pony

Được thành lập vào những năm 1860, Công ty Chuyển Phát Nhanh Pony là một mạng lưới bao gồm 186 trụ sở được đặt cách nhau 10 dặm để những túi thư và văn kiện có thể được chuyển nhanh đến khắp các địa điểm trên toàn quốc. Ví dụ:

• Một người ở California có thể gửi tiền vào một tờ séc, ban đầu được gửi từ St. Louis, ở một ngân hàng địa phương.
• Tờ séc ấy sau đó sẽ được gửi đi (cùng ngày với những lá thư khác) đến một ngân hàng vùng, như Sacramento chẳng hạn.
• Ngân hàng ở Sacramento sau đó sẽ cho tờ séc này vào kiện tiếp theo để gửi tiếp đến cho ngân hàng lớn nhất ở St. Louis.
• Nếu người gửi ban đầu không phải là khách hàng của chính ngân hàng đó, thì tờ séc sẽ bị gửi đến trung tâm thanh toán bù trừ ở địa phương.
• Tại trung tâm thanh toán bù trừ, họ sẽ đưa lại tờ séc cho người nhận ở đúng ngân hàng, rồi sau đó nó sẽ được ghi nợ vào tài khoản người gửi.
  

Ở mỗi bước của quá trình đó (từ một ngân hàng địa phương ở California đến ngân hàng vùng ở Sacramento đến ngân hàng St. Louis đến ngân hàng ở đầu cuối), ngân hàng sẽ mở cho bạn một giấy chứng minh vay mượn với ngân hàng trước.

Vào cuối mỗi ngày, một loạt các ngân hàng sẽ nợ lẫn nhau do tờ séc của khách hàng cứ bị chuyển đến rồi chuyển đi. Cuối cùng, trung tâm thanh toán bù trừ sẽ ghi nhận tất cả các khoản nợ và thông báo cho các ngân hàng biết liệu họ có đang trong tình trạng nợ tiền ("nợ ròng") và cần phải giao nhiều tiền hơn hay không, hoặc liệu họ có đang trong tình trạng "tín dụng ròng" và có thể rút tiền hay không. Đây gọi là một "hệ thống thanh toán ròng."

Cuối cùng, khi tờ séc đã được thanh toán, một chuỗi phản ứng sẽ dọn sạch các khoản nợ.

Tất cả những việc này đều là sự thật, trừ phần cuối: dù theo lý thuyết thì một giao dịch nên là một phần chủ chốt của quá trình này, nhưng Pony Express bị giới hạn về sức chứa và rất đắt đỏ. Vậy nên thực tế thì ngân hàng của người thanh toán không bao giờ gửi xác nhận đến cho ngân hàng của người nhận thanh toán.

Thông tin duy nhất mà ngân hàng của người nhận thanh toán ở California nhận được là liệu có phải tờ séc chưa được dọn sạch hay không. Nhưng việc nhận thông tin này không hề có thời hạn—điều này có nghĩa là không hề có khoảng thời gian cố định mà sau đó, ngân hàng ở California có thể tự tin nói rằng số tiền đều ổn cả. Không có tin tức nào, mà những ngân hàng này nhận được, là tin tốt cả. Bạn có thấy việc này có thể trở thành một vấn đề hay không?

Ngân hàng ở California đã cần phải cho phép khách hàng truy cập vào tài khoản của họ ngay tức thì, nhưng cùng lúc đó, nhận viên không có một khoảng thời gian nhất định để họ nhận ra rằng họ không phải chịu trách nhiệm cho một tấm séc không tốt.

Không có ngân hàng nào biết được trạng thái tài khoản của tất cả mọi khách hàng, tại bất cứ mọi thời điểm nào. Ắt hẳn bạn đã nghe câu chuyển về "tấm chi phiếu giả" và những trò lừa đảo khác trước đây—sự suy yếu của thống tài chính này chính là nguyên nhân cho phép những việc này xảy ra.